مراقبت جنسی کودکان

صحبت کردن درباره جنسیت برای اغلب والدین کاری دشوار است. والدین یا نگران زیاد گفتن هستند و یا کم گفتن و یا نگران گیج کردن بچه‌های خود. بسیاری از والدین هم ‌فکر می‌کنند که اگر درباره مسائل جنسی با کودکان خود صحبت کنند، افکار جنسی را در ذهن‌های کوچک آن‌ها پرورش می‌دهند و با این کار بچه‌ها را به تجربه‌های جنسی تشویق می‌کنند. بعضی از والدین دیگر نیز فکر می‌کنند که اگر کودکشان سؤال نمی‌کند یا علاقه خاصی نسبت به موضوع نشان نمی‌دهد، به این علت است که هنوز خیلی کوچک است یا اصلاً به موضوع علاقه ندارد. والدین فکر می‌کنند که اگر کودکشان در ظاهر بی‌علاقه است، لابد هنوز آمادگی لازم را ندارد و یا بدتر از آن شاید نیازی به دانستن ندارد. ولی بچه‌ها حتماً سؤال دارند. شاید نمی‌دانند که چگونه بپرسند و یا شاید بی‌میلی والدین خود را نسبت به پاسخ گفتن به چنین سؤالاتی احساس می‌کنند.

کودکان در چنین موقعیت‌هایی هنگام برخورد با موضوعات مربوط به جنسیت، از والدین خود روی می‌گردانند. بنابراین مسئولیت شما این است که حرف بزنید و اجازه ندهید که ناراحتی خودتان یا سکوت فرزندتان مانع باز کردن باب گفت‌وگو بشود. نزد فرزندتان اعتراف کنید که سخن گفتن درباره جنسیت گاهی با شرم و حیا همراه است چون موضوع خیلی حساس و خصوصی است و همین می‌تواند زمینه مشترکی باشد تا گفت‌وگویتان را آغاز کنید. به یاد داشته باشید که لازم نیست همه اطلاعات را یکجا در اختیار او بگذارید. فراگیری آموزش جنسی نیز مانند دروس ریاضی و علوم باید به‌تدریج و در طی زمان صورت گیرد. از مفاهیم پایه‌ای شروع کنید و همگام با رشد کودکتان که قدرت درک او نیز برای دریافت جزئیات بیشتر می‌شود، بر میزان مفاهیم پایه بیفزایید.

شما چه به‌طورجدی درباره جنسیت با فرزندتان صحبت کرده باشید یا نه باید بدانید که روند غیررسمی آموزش جنسی آن‌ها از همان لحظه تولد آغاز شده است. شما والدین از همان موقع، جنسیت آن‌ها را با نحوه برخوردتان، چگونگی پاسخ گویی به نیازهای آن‌ها و با الگوی رفتاری خود پرورش داده‌اید. توجه به این نکته مهم است که کودکانتان در تمام این مدت بدون کمک مستقیم شما چیزهایی درباره جنسیت آموخته‌اند و روند یادگیری آن‌ها -چه بخواهید در آن نقش فعالی داشته باشید و چه نخواهید- در آینده ادامه خواهد یافت.

والدین مسئولیت آموزش جنسی فرزندان خود را بر عهده دارند و نخستین قدم برای آن‌ها در انجام این امر، آموزش دادن به کودکان در زمینه اصول اولیه جنسیت است اما بسیاری از والدین از پیچیدگی‌های واژه جنسیت درک روشنی ندارند و اغلب آن را با جنس اشتباه می‌گیرند. جنسیت چیزی بیش از جنس یا هویت جنسی است و در رشد هر فرد نقشی حیاتی ایفا می‌کند. درک جنسیت شامل درک چگونگی کارکرد بدن انسان به‌ویژه چگونگی تولیدمثل است. جنسیت علاوه بر آن شامل گستره‌ای از مفاهیم مربوط به روابط انسانی، مهارت‌های زندگی فردی، هویت جنسی و برخی از مسائل بهداشتی نیز هست.

جنسیت سالم همراه با مجموعه‌ای از ارزش‌ها و اخلاقیات به زندگی جهت و هدف می‌بخشد. بچه‌ها نیازمند موقعیت‌هایی هستند که در آن مهارت‌های زندگی را بر اساس اصول اخلاقی خود بیاموزند و تمرین کنند. تصمیم‌گیری مسئولانه، بیان احساسات و نیازها و مذاکره هنگام اختلاف‌نظر، مهارت‌های ضروری زندگی موفق بزرگ‌سالان است. این مهارت‌ها اساس حفظ و افزایش عزت‌نفس را در کودکان به وجود میاورد و به تضمین زندگی سالم آن‌ها کمک می‌کند.

جامعه و خانواده علاوه بر تأثیر بر رفتار کودکان، به آن‌ها در زمینه نقش جنسی نیز آموزش می‌دهد. نقش جنسی دربرگیرنده حیطه تمام رفتارهایی است که به مرد بودن یا زن بدن فرد مربوط می‌شود. نقش جنسی دیکته شده از سوی جامعه می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌های کودکان درباره نحوه روابط و سلامت خود در آینده تأثیری عمده و جدی به‌جا بگذارد. بچه‌ها در خصوص درک نگرش والدین و جامعه نسبت به ارزش‌ها و عقاید مربوط به جنسیت بسیار تیزبین هستند. والدین هر چه نسبت به خود و هویت جنسی خود احساس بهتری داشته باشند راحت‌تر می‌توانند جنسیت خود را فرافکنی کنند.

عامل دیگری که بر جنسیت کودکان تأثیر می‌گذارد، وجود رسانه‌هاست. تلویزیون، مجلات و بازی‌های ویدئوئی همواره نگرش‌هایی را ارائه می‌کند که درون چارچوب ذهنی کودک جا می‌گیرد. ممکن است این پیام‌ها با ارزش‌های خانوادگی افراد مختلف هماهنگ نباشد. والدین باید هم در خانه و هم در سطح اجتماع درباره کیفیت و محتوای رسانه‌هایی که بچه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند موضع‌گیری کنند. برخی رسانه‌ها به‌طورکلی بیش‌ازحد بر روابط جنسی تأکید دارند و پیام‌های گیج‌کننده، متضاد و گوناگونی به بچه‌ها ارائه می‌دهند، لذا تأثیر رسانه‌ها بر ساختار شخصیتی کودکان بسیار شدید است.

کلیدهای جنسیت سالم عبارت‌اند از:

• همه انسان‌ها با ظرفیت تجربه احساسات جنسی به دنیا می­آیند.
• بچه‌ها از لحظه تولد موجوداتی جنسی‌اند.
• جنسیت سالم بخشی حیاتی از عزت‌نفس کودک را تشکیل می‌دهد.
• رفتار شما به عنوان پدر و مادر، الگویی قابل‌توجه برای رشد جنسیت فرزندان است.
• ارائه دادن اطلاعات مناسب با مرحله رشد کودک، برای درک جنسی او از دنیا ضروری است.
• جنسیت هم بر جنبه‌های جسمی تأثیر دارد و هم بر جنبه‌های عاطفی همچون روابط، مهارت‌های زندگی و مهارت‌های تصمیم‌گیری.
• کودکان از رسانه‌ها همسالان خود و به‌طورکلی از جامعه درباره جنسیت اطلاعات کسب می‌کنند. اغلب والدین لزوماً با تمام این اطلاعات موافق نیستند اما باید کودکان را برای رویارویی با این اطلاعات آماده کنند.
• والدین باید پیام‌های روشنی درباره ارزش‌های خانوادگی و نگرش‌های خود درباره جنسیت به فرزندان خویش ارائه دهند.

وقتی بچه‌ها دنیای بیرون از خود را کشف می‌کنند نسبت به اعضای خصوصی بدن هم‌جنس خود و جنس مخالف نیز به‌طور طبیعی کنجکاو می‌شوند. شکل اعضای تناسلی پسرها برای دخترها جالب است و برعکس.

بچه‌ها در بازی‌های عادی خود از فرصت استفاده می‌کنند و از نظر جسمی به بچه‌های جنس موافق یا مخالف خود نزدیک می‌شوند تا شکل بدن آن‌ها را کشف کنند. معمول‌ترین سناریو دکتربازی کردن بچه‌هاست. بیشتر بچه‌ها تجربه دارند که وقتی نزد پزشک می‌روند او بدن آن‌ها را معاینه می‌کند، پس دکتربازی می‌کنند تا بتوانند فرصت دیدن بدن دیگران را به دست آورند.

آگاه باشید که بچه‌ها از سر کنجکاوی بازی‌های جنسی می‌کنند و این امری طبیعی است. اگر دیدید که فرزندتان در حضور بچه دیگر برهنه یا نیمه برهنه شده است عکس‌العمل شما بسیار مهم است و بر احساسی که فرزندتان در آینده نسبت به بدن خود و اعضای خصوصی آن پیدا خواهد کرد، تأثیر بسیار مهمی خواهد گذاشت. هول نشوید، نه او را سرزنش کنید نه تنبیه، کاری که باید بکنید این است که برای رفتار جنسی مناسب آن‌ها در آینده حدومرزی تعیین کنید.

منبع: کتاب کلیدهای آموزش و مراقبت از سلامت جنسی کودکان و نوجوانان نویسنده: دکتر کریستال دو فریتاس مترجم: سارا رئیسی طوسی ناشر : موسسه انتشارات صابرین- سری کتاب‌های دانه