تعریف سالمندی
نیازمندی های سالمندان
ضرورت مشاوره و روانشناسی سالمندان
انواع مشاوره سالمندی
افزایش شادی در سالمندان
تعریف سالمندی
تعریف سالمندی از دیدگاه فردی، پزشکی و بهداشتی متفاوت می باشد. اما بطور قراردادی معمولا شروع سالمندی را آغاز سن 65 سال قرار داده اند. دو واژه سالمندی و پیری بطور معمول در کنار هم بکار برده می شوند. پیری به افت و اضمحلال تدریجی ساختار و ساختمان بدن اطلاق می شود. سفید شدن مو، کاهش عملکرد و قدرت در شنوایی، بینایی، عضلات از تغییراتی می باشد که در زمان پیری در ساختار بدن رخ می دهد.
نیازمندی های سالمندان
طی سالهای گذشته با توجه به بهبود تغذیه، بهبود وضعیت بهداشتی و کنترل بیماری ها، در مجموع کیفیت زندگی افزایش یافته است. از همین رو با افزایش امید به زندگی، جمعیت سالمندان رو به افزایش می باشد. به همین دلیل می بایست برنامه ریزی را در راستای بهبود ساختار سلامت روحی، روانی و جسمی سالمندان انجام دهیم.
نیاز های سالمندان را میتوان به نیاز های جسمی، روحی تقسیم نمود.
نیازهای جسمانی سالمندان شامل کمک در پخت وپز غذا ، نظافت و حمام، خرید کردن و … می باشد که میتوان اطرافیان و یا حتی پرستار سالمندان در رفع اینگونه نیاز ها کمک نمایند. نیازهای روانی سالمندان که بسیار حائز اهمیت است شامل نیاز های عاطفی می باشد ، حس تنهایی،استرس، افسردگی، بی خوابی که در راستای برآورده کردن و رفع آنها باید تلاش نمود. ضرورت مشاوره سالمندی، روانشناسی سالمندان در حوزه نیازهای روانی و روحی سالمندان نمود پیدا میکند.
مشاوره سالمندی و ضرروت آن
در دوران سالمندی برخی رخدادهای زندگی باعث بروز آسیب هایی در دوران سالمندی میگردد که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود :
بازنشستگی
گرچه بازنشستگی باعث بوجود آمدن فرصت استراحت میگردد اما ترس از تامین حداقل های زندگی، از کارافتادگی، ناتوانی و حذف از جامعه مهم ترین افکار آسیب زا برای سالمندان هستند. برخی گمان می کنند که بازنشستگی نشانه نابودی است. در اینجا مشاوره سالمندی قبل و بعد از بازنشستگی ضروری می شود و می تواند از علائم افسردگی، انزوا یا پریشانی جلوگیری کند.
تغییر نقش ها
تغییر نقش ها در زندگی افراد مسن ممکن است باعث بوجود آمدن آسیب گردد. دور شدن فرزندان، بازنشستگی، مرگ همسر، تنهایی و… از مهم ترین عوامل آسیب زا هستند. خدمات مشاوره سالمندان در این شرایط مداخله می کند و وضعیت شخصیتی و مهارت های مقابله ای را بهبود می بخشد.از این موارد بعنوان سندرم آشنایه خالی یاد می گردد.
عدم استقلال فردی و عملکردی
عدم استقلال در انجام فعالیت های روزانه از جمله غذا خوردن، استفاده از وسایل شخصی ، عدم توانایی رانندگی همگی انواعی از از دست دادن استقلال هستند. ناتوانی ها برای سالمند عوارض روانی به دنبال خواهد داشت و ممکن است خود را سرزنش کند، به پوچی برسد و حتی افکار خودکشی پیدا کند. باید به کمک روانشناس و کاردرمانگر وضعیت روانی او را بهبود ببخشیم و با اصلاحاتی در محیط زندگی، ابزار یا توانبخشی خود فرد، به سمت استقلال هرچه بیشتر برویم.
مشکلات شناختی و روانشناختی
اختلالات شناختی از مورد انتظارترین وقایع دوران پیری است. مشکلات حافظه و آلزایمر، تغییر روند و محتوای فکر، هذیان، کاهش هوشیاری و مشکلاتی از این قبیل شیوع بالایی در سالمندان دارند. هرکدام از اینها می توانند زندگی را برای خود فرد و اطرافیان او دشوار کنند.در کنار این موارد اضطراب، افسردگی، بی خوابی، احساس تنهایی، نقص شناختی نیز باعث برهم خوردن روال زندگی در افراد مسن میگردد. که ضرورت مشاوره در دروان سالمندی و مشاوره سالمندی را بیش از پیش نمایان می سازد.
تغییرات جنسی سالمندان
تغییرات فیزیولوژیک و هورمونی باعث میشود زنان و مردان محرکهای بیشتری برای تحریک شدن و زمان بیشتری برای رسیدن به ارگاسم نیاز داشته باشند.
تغییرات هیجانی سالمندان
سالمندان از نظر بهینه سازی عاطفه، یعنی توانایی به حداکثر رساندن هیجان مثبت و تعدیل کردن هیجان منفی بهتر میشوند. در دوران سالمندی مسئولیتهای استرس زای زندگی زناشویی و شغلی کاهش مییابد. معمولا در این سنین افراد به درک هیجانی بیشتر میرسند و تعاملهای مثبت بین زوجین افزایش پیدا میکند. در مقابل مقدار تعاملهای اجتماعی و اندازه شبکه اجتماعی سالمندان معمولا کاهش پیدا میکند، ولی روابط عمیقتر میشوند. در این سنین افراد بیشتر از قبل با مرگ دوستان، همسر و خواهر برادرهای خود مواجه میشوند. داشتن ارتباط با فامیل و دوستان در این دوران سلامت آنان را پیش بینی میکند.
انواع مشاوره برای سالمندان
در گذشته مشاوره برای افراد مسن جامعه رایج نبود و تقریبا جزء راه حل های مشکلات بوجود آمده برای آن ها محسوب نمی شد. در واقع باور بر این بود که سالمندان از لحاظ شخصیتی و روانی بسیار سفت و سخت هستند و روان درمانی برای آن ها پاسخگو نیست. امروزه با تغییر نگرش انواع مشاوره حضوری، آنلاین، تلفنی برای سالمندان امکان پذیر شده است. خانواده ها میتوانند علاوه بر دریافت مشاوره کودک، مشاوره ازدواج، از مشاوره سالمندی نیز بهره مند سوند. امروزه در سراسر جهان بدلیل عوارض جانبی و خطرات احتمالی داروها برای افراد مسن، مشاوره و روان درمانی بیشتر توصیه می شوند. البته این نکته هم مهم است که روان درمانی نتایج موثرتر و پایدارتری نیز دارد و مصرف دارو فقط در اختلالات شدید روانی کاربرد دارد.
انتخاب روش های درمانی و خدماتی که به سالمندان ارائه می شود نیز نظرات کارشناسی و برمبنای علمی محکم متفاوتی وجود دارند. از جمله :
- استفاده از مصاحبه بالینی و آزمایش ها و تست های معتبر
- مشاوره فردی: در اختیار گذاشتن زمان بیشتر و حریم خصوصی کاملا امن، برای صحبت درباره احساسات و افکار مراجع سالمند.
- مشاوره گروهی: نشان داده شده است که مشاوره گروهی با یک جمعیت مسن مشابه بسیار موثر است. از طریق تعامل سالم، زیر نظارت روانشناس، انزوا و علائم تنهایی و افسردگی را بسیار کاهش می یابد. انواع متداول گروه های درمانی شامل یادآوری خاطرات (تلفیق خاطرات گذشته در عملکرد فعلی)، بین فردی (کاوش در تعاملات و روابط شخصی)، رویدادهای جاری (تشویق توجه به اخبار روز) می باشند.
- استفاده از تمرینات ذهنی و شناختی
برخی فکر می کنند که مشاوره آنلاین برای سالمندان موثر نیست اما این دوره از مرحله زندگی فرد به یک پشتیبانی عالی و حمایت قوی نیاز دارد. افراد ممکن است بعد از داشتن یک زندگی شلوغ و پر از دوستان و فرزندان مجبور شوند این دوره را تنهایی سپری کنند. به طور حتم مقابله با تنهایی و شرایط غیرقابل اجتناب دوره سالمندی و ادامه زندگی و پذیرش مشکلات به حمایت و پشتیبانی قوی نیاز دارد. سالمندان جدا از تمام حمایت ها و پشتیبانی های لازم به کمک های روحی روانی هم نیازمند هستند چون دوره سالمندی مانند بقیه دوران های زندگی علاوه بر مشکلات جسمی با بیماری های روانی زیادی همراه است.
علائم هشدار دهنده در سالمندان جهت نیاز به مشاوره
یک مشاور با تجربه تمام تلاش خود را برای گوش دادن به فرد سالمند و همکاری با او و یافتن بهترین راه حل ها و راهکار ها به منظور مقابله با مشکلات و چالش های سالمندی را خواهد کرد. مشاوره یا روان درمانی باعث می شود افراد سالمند احساس کنند که حرف های آنها شنیده می شوند و یک نفر به حرف های آن ها گوش می دهد. در این شرایط سالمندان سعی می کنند احساسات خودشان را بروز دهند و همه فشارها و مشکلاتی که در زمان زندگی خود با آنها روبرو بوده اند را بیان کنند. علاوه بر آن مشاوران باید بتوانند احساسات مراجعه کننده خود را بدون هیچ قضاوتی درک کنند. در صورت مشاهده علائم زیر حتما به مشاور مراجعه کنید.
- ناتوانی
- نا امیدی
- احساس گناه
- اختلال در تکلم
- اختلالات خواب
- افکار خودکشی
- مشکلات حافظه
- احساس بی ارزشی
- کاهش وزن یا اشتها
- کمبود انگیزه و انرژی
- از دست دادن اعتماد به نفس
- درد بدون علت یا تشدید شده
- افزایش مصرف الکل یا داروهای دیگر
- عدم علاقه به انجام فعالیت های روزمره
- تحریک پذیری و حساس بودن بیش از حد
- غم و اندوه یا احساس نا امیدی و ناتوانی
- از دست دادن علاقه به برقراری ارتباط با دیگران و یا تفریح
- غفلت از مراقبت شخصی،حذف وعده های غذایی، فراموش کردن دوز داروها، بی توجهی به بهداشت شخصی
افزایش شادی در سالمندان
سالمندان نیز مانند هر شخص دیگری احتیاج به تنوع و زندگی شاد دارند و عدم توجه به آن باعث بروز افسردگی و ناراحتی در سالمندان میشود. طبق تحقیقات انجام شده حفظ سلامت جسمی درسالمندان ارتباط مستقیمی با سلامت روان آنها دارد. بنابراین میتوان با حفظ سلامت جسمی سالمندان تا حدود زیادی از کناره گیری شان از زندگی عادی جلوگیری کرد. بهتر است اطرافیان به جای انجام دادن کارهای فرد سالمند به او کمک کنند تا او بتواند کارهایش را به تنهایی انجام دهد و از خود مراقبت کند. در این صورت احساس مفید بودن خواهد کرد. با توجه به این موارد راهکارهایی وجود دارد که با استفاده از آنها بتوان انزوا و افسردگی و اختلالات خواب را کاهش داد.
ورزش
ورزش یکی از راههای مهار افسردگی در دوران سالمندی است. فعالیت بدنی و ورزش روزانه علاوه بر پیشگیری از تحلیل جسمی باعث مهار افسردگی و احساس تنهایی میشود. اگرچه اکثر سالمندان با توجه به موقعیت سنی خود در انجام برخی فعالیتها و ورزشهای حرفه ای دچار محدودیت هستند ولی با انتخاب ورزشهای مناسب با دوران سالمندی از جمله پیادهروی، تمرینات تنفس، حرکات آرامسازی باعث افزایش شادابی در آنها میشود. همچنین برنامهریزی برای برقراری ارتباطهای دوستانه در منزل یا خارج از خانه در تقویت روحیه اجتماعی سالمندان بسیار مفید است.
مراقبت کردن از کودکان
بیشتر افراد گمان میکنند که سپردن مسئولیت نگهداری و مراقبت از کودکان یا نوهها به پدر و مادر سالمند خود، آنها را دچار زحمت میکنند. به همین دلیل از این کار خودداری میکنند در صورتی که این مسئولیت میتواند در فرد سالمند حس مفید بودن را القا میکند.
یادگیری مهارتهای جدید
بسیاری از والدین سالخورده ما در استفاده از برخی وسایل مانند تلفن همراه یا کامپیوتر دچار مشکل هستند. ما این قبیل کارها را برای آنها انجام میدهیم بهتر است کمی وقت بگذاریم و این کار را به عنوان یک مهارت جدید به آنها آموزش دهیم. افراد سالمند خود نیز میتوانند مهارتهای جدیدی کسب کنند. شرکت در کلاسهای مختلف آموزشی، یادگیری رایانه و… هر یک میتوانند به عنوان یک مهارت جدید فرد سالمند را به صورت فعال در جریان زندگی قرار دهد.
فعالیتهای اجتماعی
علاوه بر فعالیتهای شناختی و رفتاری که بیشتر فعالیتهای فردی را شامل میشود، برنامه زندگی فرد سالمند باید طوری باشد که او همچنان با اجتماع و مردم در ارتباط باشد. شرکت در مسافرتهای گروهی همچنین دید و بازدید از گروه دوستان و خانواده میتواند فرد سالمند را همچنان در جمع مردم قرار دهد. برای جلوگیری از افسردگی در سالمندان تاکید و توجه بر قابلیتها و تواناییهای آنهاست تا خود را از محیط پیرامون خود دور نبینند و سالمندی خود را با از کارافتادگی هم معنا ندانند.
شرکت در فعالیتهای خیریه
توانایی کمک به دیگران و مفیدبودن در این زمینه حسی است که همواره در افراد مختلف جامعه وجود دارد. انجام فعالیتهای خیریه باعث میشود فرد سالمند همچنان خود را در جریان طبیعی جامعه حس کند و احساس فعال بودن داشته باشد.
در فعالیتهای خود سالمندان را شریک کنید
احساس تعلق افراد با سن رشد نمیکند. افراد مسنتر از پیوند و مشارکت شان در گروههایی که برای آنها سازماندهی شده است، احساس رضایت میکنند. اما احساس وابستگی آنها در صورتی تقویت میشود که در جامعهای مشارکت داشته باشند که به خاطر سن دسته بندی نشده باشد. بهتر است آنها را به انجام فعالیتهای جامعه دعوت کنید و اجازه دهید انتخاب کنند.
ارائه خدمات مشاوره سالمندی در اراک
- مداخلات درمانی و اختلالات شایع در دوران سالمندی
- استرس و نگرانی در مورد مرگ و مرگ همسر
- مشاوره و روانشناسی در خصوص احساس تنهایی و ناتوانی
- مشکلات جنسی و زناشویی در دوران سالمندی
- اختلالات خواب، عدم تمرکز و حافظه
- افسردگی، سوگ و اضطراب