افسردگی پس از زایمان، علائم، تشخیص، درمان
تولد نوزادان در خانواده های مختلف اغلب شادی و نشاط را به همراه داشته و افراد را به سر ذوق می آورد. همه افراد خانواده خصوصاً مادر برای تولد فرزند تدارکات فراوانی دیده و برای نوزاد یک اتاق جدید را تدارک می بیند. با تمامی این شوق و ذوق هایی که افراد خانواده برای تولد نوزاد دارند، گاها مادر دچار استرس شده و پس از زایمان دچار تغییرات در خلق و خوی خود می شود.
این تغییرات در خلق و خوی مادران اغلب طبیعی به شمار رفته و آن را به عنوان افسردگی پس از زایمان می شناسیم. اغلب این تغییرات در روزهای اول زایمان تا مدت دو هفته ظاهر شده و سپس تشدید می گردد. بهترین زمان تشخیص و درمان، در روزهای اولیه بروز علائم بوده و در صورتی که پیشگیری و درمان در زمان مناسب انجام نشود، منجر به ایجاد مشکلات جدی خواهد شد.
افسردگی پس از زایمان
به حالت گرفتگی خلق و خوی شدید که پس از زایمان و تولد نوزاد در مادر ایجاد می شود، افسردگی پس از زایمان می گویند که یک بیماری شایع روانپزشکی بوده و اکثر مادران پس از زایمان این بیماری را تجربه می نمایند. طبق تحقیقات به عمل آمده حدود ۶۵ درصد از مادران پس از زایمان، در قاره آسیا با افسردگی پس از زایمان دست و پنجه نرم می کنند.
مواجه شدن مادران با اضطراب، غمگینی و ناامیدی شدید پس از زایمان از نشانه های ابتلا مادران به این بیماران بوده و موجب اختلال در عملکرد عادی آنان می گردد. افسردگی پس از زایمان برای اکثر مادران اتفاق افتاده و این تقصیر مادران نیست!
علائم افسردگی پس از زایمان
احساس ناراحتی و غمگین بودن پس از زایمان معمولا وجود دارد؛ زیرا که مادران در شرایط جدیدی قرار گرفته و نگرانی های ناشی از مراقبت کودک برای تمامی مادران اتفاق می افتد. این تغییرات خلق و خو عموما عادی بوده و در صورتی که در درجات ضعیف باشد، توسط نزدیکان و اعضای خانواده قابل درمان است، اما در صورتی که ادامه دار شود، خطرناک بوده و سریعا برای درمان باید اقدام شود.
علائم افسردگی پس از زایمان به شرح زیر بوده و در صورتی که مادر از علائم ذکر شده در زیر تعداد پنج یا بیشتر را تقریبا هر روز و به مدت بیشتر از دو هفته تجربه نماید، ممکن است به افسردگی پس از زایمان مبتلا شده و لازم اقدامات درمانی صورت گیرد:
- احساس پوچی یا ناامیدی
- احساس غم و اندوه شدید
- گریه مداوم و یا احساس بغض دائم و قرار گرفتن در آستانه گریه
- عدم علاقه و انگیزه در انجام امور و فعالیت های روزانه
- اختلال در خواب شبانه روزی
- اختلال در تغذیه به صورت پرخوری و یا بی اشتهایی
- احساس گناه شدید
- احساس ناامیدی و بی ارزش دانستن زندگی
- احساس عجز در کنار آمدن با مسائل
- افکار منفی در مورد خود
- ترس از تنها شدن با نوزاد خود
- احساس ترس شدید و بی دلیل که غیر قابل کنترل باشد
- وسواس به خرج دادن بیش از حالت عادی
- حواس پرتی و فراموشی
- عدم توانایی تصمیم گیری درست
- گوشه گیری
- بی علاقگی به نوزاد
- ناتوانی در انجام امور مربوط به نوزاد
- احساس رخوت خستگی شدید
اگر در خود و یا در مادر تازه زایمان کرده علائم فوق را مشاهده نمودید، سریعا با پزشک تماس گرفته و در پی حل مشکل برآیید!
زمان بروز افسردگی پس از زایمان
زمان بروز افسردگی پس از زایمان عموما پس از زایمان اتفاق افتاده و به دلیل آن که گاها با خستگی ناشی از زایمان اشتباه گرفته می شود، مادران متوجه آن نشده و یا بسیار دیر برای درمان اقدام می نمایند. به طور دقیق می توان گفت که پس از یک الی دو هفته چنانچه علائم پیشین پابرجا باشد، می توان افسردگی پس از زایمان را تشخیص داد.
به طور معمول زمان بروز افسردگی پس از زایمان بین یک الی ۳ روز پس از زایمان بوده و پس از ۴ الی ۶ هفته پس از تولد نوزاد این علائم تشدید می گردند و ممکن است تا یک سال پس از آن نیز بروز نماید. بنابراین اگر در این زمان علائم افسردگی را تشخیص دادید، سریعا برای درمان اقدام نمایید.
دلایل بروز افسردگی پس از زایمان
دلایل بروز افسردگی پس از زایمان در دو دسته تغییرات جسمانی و تغییرات روحی قرار می گیرند. کاهش چشمگیر سطح هورمون ها در بدن مادر و محرومیت از خواب او، از جمله دلایلی هستند که سبب بروز این بیماری می گردند. به علاوه مادر ممکن است در این دوران احساس گم شدن هویت خود را داشته و تصور کند کنترل زندگی خود را از دست داده است.
نحوه تشخیص افسردگی پس از زایمان
در بندهای پیشین علائم بارز افسردگی پس از زایمان را برای شما همراهان توضیح دادیم. با این حال حین مراجعه به پزشک و یا مراجعه به مراکز بهداشت، برای تشخیص افسردگی پس از زایمان از شما می خواهند که به سوالات یک پرسشنامه پاسخ دهید و یا آن که ممکن است سوالات زیر را از شما بپرسند:
- آیا در طول مدت پس از زایمان تاکنون از پایین بودن خلق، افسردگی و یا ناامیدی رنج برده اید؟
- آیا در طول مدت پس از زایمان تاکنون از کاهش لذت و علاقه شما به مواردی که پیشتر به آن ها علاقمند بوده اید، کم شده است؟
- آیا برای شما اتفاق افتاده است که نیاز به کمک گرفتن از دیگران را در خود حس کنید؟
بر اساس پاسخ های مادر به پرسشنامه و پاسخ سوالات فوق، افسردگی پس از زایمان تشخیص داده شده و اقدامات لازم جهت درمان انجام می گردد.
انواع درمان افسردگی پس از زایمان (دارویی و غیر دارویی)
برای آن که این بیماری سریعاً بهبود یافته و خطرات آن برای مادر و نوزادش به طور چشمگیری کاهش پیدا کند، تشخیص زودهنگام علائم بسیار مهم است. بر اساس علائم و مشخصاتی که در هر مادر بروز پیدا می‌کند، روش های درمانی متفاوتی توسط متخصص برای وی در نظر گرفته می شود.
ممکن است به تشخیص پزشک از روش درمان دارویی، درمان غیر دارویی و یا هر دو استفاده شود. روش های غیر دارویی بر پایه مشاوره بوده و شامل دو درمان شناختی رفتاری و درمان بین فردی انجام می شود. بنابراین نمی توان به طور یقین یک روش ثابت را برای تمامی مادران در نظر گرفت؛ بلکه بسته به شرایط و میزان پیشرفت بیماری و تشخیص پزشک، روش درمان مادر تعیین می گردد.
آیا پدران نیز پس از زایمان افسرده می شوند؟
افسردگی پس از زایمان در مادران به خوبی تشخیص داده شده و کاملا شرح داده می‌شود؛ اما در بسیاری از منابع به افسردگی پدران پس از زایمان کمتر توجه شده است. بد نیست بدانید که پدران نیز پس از زایمان دچار افسردگی شده و بیشتر از آن چیزی است که به طور کلی در مردان بالغ دیده می شود.
این بیماری در پدران معمولاً بین ۳ الی ۶ ماه پس از تولد نوزاد به اوج رسیده و از عوامل مهم موثر در ایجاد افسردگی پس از زایمان در پدران می توان به کمبود خواب اشاره نمود. برای بسیاری از پدران این اتفاق رخ نداده و زندگی عادی خود را طی می نمایند، اما برخی دیگر از پدران دچار سختی در زندگی شده و به علت تفکرات بسیاری که برای تامین آینده کودک دارند دچار افسردگی می شوند.
رابطه افسردگی پس از زایمان با افسردگی حین بارداری
به طور کلی نمی توان رابطه دقیقی بین افسردگی حین بارداری با افسردگی پس از زایمان تعیین نمود. اما طبق تحقیقات به عمل آمده چنانچه افسردگی حین بارداری درمان و کنترل نگردد، می تواند پس از زایمان مادر را دچار مشکلات جدی نماید. بنابراین هنگام تشخیص افسردگی در مادران باردار و پس از زایمان بهتر است سریع اقدامات پیشگیری و درمانی انجام شود.
سخن پایانی
با توجه به مهم بودن بنیان خانواده و نقش مادر به عنوان کانون اصلی خانواده بهتر است که به سلامت مادر توجه شده و همواره روحیات و خلقیات وی در زمان بارداری و پس از آن مورد توجه قرار گیرد. سلامت مادر نقش بسزایی در سلامت کودک و بنیان خانواده داشته و لازم است تا در صورت بروز افسردگی از طریق علائم و نشانه ها به سرعت آن را تشخیص داده و اقدامات درمانی لازم انجام گیرد.