اوتیسم | علت؛ نشانه ها، تشخيص و درمان آن

علایم اتیسم چیست؟

علائم اوتیسم را میتوان به دو دسته کلی و اصلی تقسیم نمود:

• تعاملات اجتماعی محدود و مشکلات ارتباطی
• الگوهای محدود یا تکراری در رفتار

منظور از تعاملات اجتماعی محدود و مشکلاتی ارتباطی وجود موارد زیر می باشد:

• عدم برقراری ارتباطات غیر کلامی مانند عدم برقرای ارتباط چشمی، عدم حفظ رابزه و خواندن زبان بدن
• عدم به اشتراک گذاری احساسات و علائق
• عدم حفظ ادامه مکالمه و نگه داشتن مکالمه ادامه دار

منظور از الگوی محدود و با تکراری در رفتار وجود موارد زیر می باشد :

• حرکات تکراری یا الگوهای کلامی تکراری
• پیروی و پایبندی سخت گیرانه از روال های روزمره یا رفتارهای خاص
• افزایش یا کاهش حساسیت به بعضی از اطلاعات حسی ، مانند واکنش منفی به یک صدا
• علاقه ها یا کارهای ثابت

 برای دریافت تشخیص ASD، فرد باید هر سه نشانه را در دسته اول و حداقل دو نشانه را در دسته دوم نشان دهد.

سایر علائم عمومی اوتیسم چیست؟

• از دست دادن توانایی درست صحبت کردن، من من کردن و از دست دادن مهارت‌های اجتماعی
• پرهیز از تماس چشمی
• ترجیح مداوم بر تنها بودن
• مشکل در درک احساسات دیگران
• تاخیر در پیشرفت‌های زبانی
• تکرار مداوم کلمات و عبارات
• مقاومت در برابر تغییرات کوچک در محیط و روتین‌های زندگی
• علایق محدود
• رفتار‌های تکراری ، تاب خوردن، چرخیدن، بال‌بال زدن
• واکنش‌های غیر معمول و شدید به صدا، بو، طعم، بافت، نور و یا رنگ که در خردسالی شروع می‌شود ( هرچند ممکن است تشخیص داده نشود(
• اصرار ورزیدن زیاد
• در امور زندگی روزمره دچار مشکل و اختلال می‌شوند.

همچنین بسیار از افراد مبتلا به اوتیسم دارای مشکلات حسی هستند  که شامل حساسیت بیش از حد یا حساسیت بسیار کم نسبت به صدا، نور و لمس و مزه و سایر محرک‌ها می‌باشد.

تشخیص اوتیسم (اتیسم)

تشخیص اختلال اوتیسم وابستگی کاملی به شناخت خصوصیات آن در سنین مختلف دارد. مراحل تشخیص معمولا توسط تیمی از روانشناسان کودک، کاردرمانگر، گفتار درمانگر و روانپزشک انجام می شود. تاکنون هیچ ازمایش پزشکی مانند ازمایش خون و یا تصویربرداری و…برای تشخیص قطعی اختلال اوتیسم پیدا نشده است. البته برخی آزمایشات پزشکی در این زمینه طراحی و انجام شده است که بطور قطعی هنوز مورد تایید و اجرایی نشده است. سن تشخیص اوتیسم و علائم اولیه آن بسیار متفاوت اند. برخی از نوزادان در ماه‌های اولیه و در دیگران از اواخر ۲ تا ۳ سالگی علائم بروز پیدا می‌کند. همه کودکان اوتیسم همه علائم را با هم نشان نمی‌دهند. به همین دلیل ارزیابی قبل از درمان بسیار مهم است. در ادامه به این سوال پاسخ می‌دهیم که مراحل سنی تشخیص اوتیسم چیست؟

در ۶ ماهگی:

• لبخند بزرگ یا سایر رفتارهای صمیمی و جذاب کودکانه یا دیده نمی‌شود یا کم‌تر دیده می‌شود
• تماس چشمی محدود یا فاقد تماس چشمی

در ۹ ماهگی:

• علائم مشابه ۶ ماهگی است، بروز احساسات در صورت و لبخند کم‌تر یا اصلا دیده نمی‌شود.

در ۱۲ ماهگی:

• میزان پایین یا عدم زمزمه کردن کودک
• میزان پایین حرکاتی مانند اشاره کردن، نشان دادن، گرفتن اشیا یا تکان دادن دست
• پاسخ کم یا عدم پاسخ به صدا زدن اسم

در ۱۶ ماهگی:

• کلمات محدود یا فاقد توانایی حرف زدن

در ۲۴ ماهگی:

• کلمات معنا دار بسیار کم، فاقد توانایی گفتن عبارت دو یا چند کلمه‌ای

اهمیت تشخیص در سنین پایین بسیار زیاد است و به همین دلیل نشانه‌هایی برای شناسایی در سنین مختلف کودک بیان شد. در صورتی که ممکن است در هر سنی فرد به اوتیسم مشکوک باشد و در سنین بالا نیز مبتلا به اوتیسم تشخیص داده شود.

بطور کلی تشخیص اوتیسم در دو مرحله صورت می گیرد:

الف) غربالگری فرایند رشد

غربالگری فرایند رشد یک بررسی کوتاه مدت است که مشخص می کند ایا کودک مهارتهای اساسی را در زمان مشخص به دست آورده است و یا اینکه دچار تاخیر درانها است. . آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه می‌کند که همه کودکان در سن ۱۸ و ۲۴ ماهگی تحت غربالگری ASD قرار گیرند. غربالگری می‌تواند به شناسایی زودهنگام کودکانی که دارای ASD هستند کمک کند. در این فرایند ارزیاب از والدین سوالاتی را می پرسد و در مواقعی نیز با بازی با کودک مهارتهای او و سطح یادگیری او را مورد بررسی قرار می دهد وهمینطور  کلام،رفتار و حرکت او را مورد سنجش قرار می دهد. این فرایند در کشور ما اکنون توسط پایگاههای بهداشت و پایگاه های دائم تشخیص اختلال اوتیسم تحت نظارت سازمان بهزیستی صورت می پذیرد .معمولا چک لیستی وجود دارد که توسط والدین پر می‌شود و سپس متخصص کودکان می‌توانند با استفاده از پاسخ‌های کودک، اختلال را تشخیص دهنداین کودکان ممکن است از تشخیص و مداخله به موقع بهره‌مند شوند. چک لیست اصلاح شده برای اوتیسم در کودکان نوپا (M-CHAT) یک ابزار غربالگری رایج است که توسط بسیاری از مطب‌های کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این نظرسنجی ۲۳ سوال توسط والدین پر می‌شود و سپس متخصصان اطفال می توانند از پاسخ های ارائه شده برای شناسایی کودکانی که ممکن است در معرض خطر ASD باشند استفاده کنند. این تست در ایران نیز از سال ۹۵ در مهد کودک‌ها شروع به انجام شد.در سن 9 ماهگی غربال بایستی برای کودکانی که زودرس یا کم وزن هستند و یا خواهر با برادر دارای اوتیسم دارند و یا وقفه ای در فرایند رشد انها به وجود امده الزاما صورت پذیرد.

مهم است که توجه داشته باشید که غربالگری یک تشخیص نیست. کودکانی که از نظر ASD مثبت تشخیص داده می‌شوند، لزوما این اختلال را ندارند. علاوه بر این، گاهی اوقات کودکی مبتلا به اوتیسم است ولی غربالگری آن را تشخیص نمی‌دهد.

ب) ارزیابی جامع تشخیص اوتیسم

این بررسی شامل ارزیابی دقیق کودک و مصاحبه با والدین است و میتواند شامل ارزیابی شنوایی،بینایی،حسی،و حتی ازمایشات ژنتیک گردد.در این مرحله میتوان از تست های استاندارد تشخیص اوتیسم شامل ADI-R و ADOS-G و گارس 3(GARS) استفاده نمود.